Íslensk famtíðarsýn enn á huldu

Ísland hefur enn ekki markað sér skýra framtíðarsýn.  Eitt virðast þó flestir vera sammála um og það er að halda áfram að rífast á meðan endurreisnarstarfið er rekið í þoku.  Leiðtogaleysið er okkar mesta böl um þessar mundir.  Við eigum leiðir út úr þessari kreppu, engin þeirra er nein töfralaus og allar gera miklar kröfur til okkar stjórnmálamanna.  Hins vegar virðist sú leið að draga lappirnar og bera kápuna á báðum öxlum henta mörgum best.

Í sínu einfaldasta formi stöndum við frammi fyrir tveimur möguleikum. Einn er að ganga inn í ESB, hinn er að standa fyrir utan.  Sitt sýnist hverjum um þessar leiðir en eitt er víst við verðum að velja hvað við ætlum að gera og margt hangir á þessari spýtu.

Ef við ætlum inn í ESB er Icesave samningurinn okkar aðgangseyrir.  ESB aðild mun auðvelda okkur aðgang að lánamörkuðum og með stuðningi Evrópska Seðlabankans eru meiri líkur á að krónan muni geta orðið eitthvað annað en matadorpeningar.  Þar með aukast líkurnar á að við getum aukið okkar útflutningstekjur og getum staðið við okkar stóru skuldbindingar.

Hins vegar ef við ákveðum að hafna ESB aðild er erfitt að sjá að skynsamlegt sé að samþykkja Icesave.  Það eykur aðeins á skuldabaggann án þess að gefa okkur nýjar leiðir til að nálgast erlenda fjármálamarkaði og koma krónunni í skjól.  Þessi leið mun líklega þýða að við verðum að endurskoða AGS samkomulagið þar sem ekki er líklegt að hin Norðurlöndin séu tilbúin að lána okkur fyrri upphæðir ef við höfnum Icesave.  Það verður því erfiðara að auka okkar útflutningstekjur en með ESB inngöngu og við verðum líklega að ganga til nauðasamninga við okkar lánadrottna ef við viljum ekki stöðnun og landflótta.  Þessi leið er því háð miklu meiri óvissu en inngana í ESB og margt er á huldu hvað gerist ef við veljum að hafna ESB.

Það er hins vegar ábyrgðarleysi af stjórnmálamönnum að útskýra þessa tvær leiðir ekki betur fyrir almenning en gert hefur verið.

Að vaða í þoku og afneitun er engin framtíðarsýn.

 

 

 

 

Gæti sparað 185 milljarða

Athugasemdir

[Jóhannes Laxdal Baldvinsson, 23.11.2009 kl. 09:46]

Mér sýnist ríkisstjórnin vera sammála þér, helmingurinn vill ganga í ESB hinn vill standa fyrir utan. Í þjóðaratkvæðagreiðslu munu Íslendingar kjósa með buddunni.

[Ómar Geirsson, 23.11.2009 kl. 09:55]

Blessaður Andri Geir.

Ég var að horfa á Silfrið seint í gærkvöld, og ég verð að segja að framlag þitt var það besta við þáttinn.  Og þá rifjaðist upp rökræður okkar fyrri í sumar, á blogginu hennar Jakobínu, þar sem okkur tókst að vera sammála um forsendur, en ekki niðurstöður.

Og núna ert þú aftur að benda á þær forsendur, og heldur til haga niðurstöður okkar beggja.  Að samþykkja ICEsave og teysta á að ávinningur af ESB aðild sé meiri en gjaldið (ICEsave) eða hafna ICEsave og IFM pakkanum, og taka upp tafarlausar viðræður við lánardrottna okkur um endurfjármögnun þeirra skulda sem sannarlega hvíla á þjóðarbúinu.  Og rökleiðslan þín fyrir þessu er bæði trúverðug og sannfærandi.

En núna langar mig til að spyrja þig um hvernig þú sérð fyrir þér að útflutningurinn geti vaxið svo mikið að  við náum að standa"við okkar stóru skuldbindingar."  Því gjald þess (ICEsave og IFM) er aldrei undir 1.500 milljörðum þegar tekið er tillit til vaxta á lánstíma, ásmat líklegri endurfjármögnun.  Eina fyrirséða erlenda fjárfesting sem er í hendi er frá áliðnaðinum, og þegar þú ert að tala um þörfina á lánafyrirgreiðslu, þá ertu líklegast að vitna í fjármögnun virkjana. 

En þú bendir réttilega á sjálfur, að Orkufyrirtækin okkar standa mjög illa.  Er skynsamlegt að treysta á algjörlega á stoð, sem er hálfgjaldþrota????  Fer ekki aukning útflutningstekna í að bregðast við bráðavanda orkugeirans????  Og er ekki líklegt að fyrstu árin, að þá sé aðstreymi kostnaðar hraðara en tekna???  Og þar sem orkuverð tengist álverði, hver er áhættuþátturinn við hið lága álverð sem er fyrirsjáanlegt næstu árin?????  Myndir þú hanna mannvirki með slíkum áhættuþætti á eyðileggingu????

Og annað, auknar útflutningstekjur þarf til að mæta skuldabagganum, 165 milljarðar nettó sagði þú í Silfrinu í gær.  Ríkið fær ekki sinn hluta nema með skattlagningu, og hún hlýtur að vera íþyngjandi fyrir útflutningsgreinarnar.  Er líklegt að á sama tíma dafni útflutningur????   Á hvaða forsendum þá?????

Öll dæmi úr hagsögunni sem ég þekki eru á þann veg að íþyngjandi skattheimta stuðli að stöðnun, jafnvel samdrætti.  Eru einhverjar líkur að það gilda önnur lögmál hér en annars staðar????

Andri, ef þú getur ekki komið með skynsamleg rök gegn þessum áhyggjum mínum, þá getur það enginn, að minnsta kosti ekki hér í Netheimum.  

Kveðja að austan.

[Helgi Jóhann Hauksson, 23.11.2009 kl. 11:54]

Skiptir þá engu hvert „leiðtoginn“ togar okkur? - Er virkilega „leiðtogaleysi“ stærsta vandamál okkar og stærra en stefna, hugsjón og framtíðarsýn? - Bara að láta toga okkur eitthvað skipti öllu, hvert sem er, - að leiðtoginn sé nógu sterkur til að flestir fylgi og hinir komist ekki upp með neitt múður?

- Var það ekki einmitt það sem við leyfðum Davíð að gera, hann bæði leiddi okkur og togaði okkur og árangurinn blasir við.

[Vigdís Ágústsdóttir (IP-tala skráð) 23.11.2009 kl. 12:37]

Helgi, eru ekki einmitt þessir eiginleikar, sem þú nefnir, sem leiðtogar eiga að hafa til að bera....?  Hitt er annað, við eigum enga hugsjónamenn með sterkan personuleika, sem hugsa um velferð allar þjóðar sinnar,, og gætu leitt okkur á nýrri leið.......

[stefan benediktsson (IP-tala skráð) 23.11.2009 kl. 13:49]

Ómar geturðu nefnt dæmi úr hagsögunni, eftir stríð,  þegar íþyngjandi skattheimta olli stöðnun og samdrætti?

[Helgi Jóhann Hauksson, 23.11.2009 kl. 15:17]

Vandamál okkar er að við höfðum í mörg ár of stjórnlyndan og yfirgangssaman „leiðtoga“ sem vissi ekki í reynd hvert hann leiddi þjóðina. - Hann og Hannes sannfærðu hinsvegar alltof marga um að best væri að hann sæi um pólitíkina fyrir alla svo þeir gætu grætt á daginn og grillað á kvöldin.

- Sumir halda enn að það sé gott fyrirkomulag að láta „hann“ sjá um pólitíkina fyrr sig, þegar staðreyndin er auðvitað sú að sterkir leiðtogar svipta okkur lýðræði, djúpri grundun mála og gróðanum af rökræðum og málefnalegum átökum.

[Ómar Geirsson, 23.11.2009 kl. 15:24]

Blessaður Stefán.

Að mig minnir þá var dæmið, sem fór í gegnum huga minn þegar ég orðaði spurningu mína á þann hátt sem þú spyrð um,  upphafið af falli Byzans á tíundu öld.  En þú spyrð um samsvörun eftir seinna stríð, þá er skattastefna Ceausescu Rúmeníuforseta gott dæmi um þar sem allt var drepið í dróma til að borga upp gífurlegar erlendar skuldir.

En annars er tíminn eftir seinna stríð, tími efnahagslegs vaxtar, og fá dæmi til um blóðmjólkandi skattheimtu.  

Og ef þú ert að vísa í að skattar á Íslandi séu ekki hærri en til dæmis á Norðurlöndum, þá er það ekki neitt í ætt við það sem ég er að spyrja Andra útí.  Sú skattheimta, sem þarf til að greiða öll þessi erlendu lán sem ríkissjóður er að taka í nafni trúverðugleika (og Andri rökstyður af hverju),  verður íþyngjandi miðað við ástand hagkerfisins, sem fyrir þjáist af allt of mikilli skuldsetningu og líklega samdrætti í veltu.

Það er með öðrum orðum samspil aðstæðna sem ákveður hvenær skattar verða íþyngjandi.  Og  dæmin um slíkt úr heimssögunni eru ótalmörg, og líklegast stærsta skýringin á hnignun margra heimsvalda.

Kveðja að austan.

[Finnur Bárðarson, 23.11.2009 kl. 17:11]

Það er eins og viljum bara vera áfram í þokunni og bíða eftir því að henni létti, með hendur í skauti. Maður veit aldrei hvað birtist þegar henni léttir og því öruggast sitja bara kyrr í stað þes að taka fram áttavitann og leggja í hann.

[Jakob Þór Haraldsson, 23.11.2009 kl. 17:11]

Hvorki aðild að EB eða Icesave er gáfulegt dæmi fyrir okkar samfélag, en Samspilling er á FULLU við að reyna að koma málum þannig fyrir að við endum þar inni.  Þeir eru í raun að brenna allar okkar brýr & möguleika, allt með þeygjandi samkomulagi VG sem láta draga sig á ASNAeyrunum, enn & aftur.

kv. Heilbrigð skynsemi (fun.blog.is)

[Arinbjörn Kúld, 23.11.2009 kl. 20:04]

Jamm og framtíðarsýnin verður frekar óljós næstu misserin þegar við verðum rugluð enn meira í rýminu þegar kostir og gallar esb aðildar verða ræddar. Þá verður umræðan brengluð svo um munar með upphrópunum, dylgjum og persónulegu níði. Fátt vitrænt mun koma út úr þeim þegar andstæðingar og meðmælendur setjast á svokallaða rökstóla. Auglýsi hér með eftir hlutlausum úttektum á kostum og göllum.

Annars var gott að sjá þig og heyra í Silfri Egils. Ein af fáum skynsemisröddum dagsins í dag.

Kveðja að norðan.

[Kristján Gunnarsson (IP-tala skráð) 23.11.2009 kl. 20:47]

Það er búið að selja mikinn hluta almennings á þá hugmynd að ganga inn í ESB sé eins og að komast á sósjalinn í Köben. Sjálfsagt draumur margra, eins skammarlegt og það nú er. Hins vegar tel ég að einstrengingsleg stefna Jóhönnu að bola Íslandi inn í ESB sé hreinlega til þess gerð að hnekkja valdi Sjálfstæðis og Framsóknar, fyrst, fremst og síðast, sem hafa heltök á íslenska systeminu. Icesave og skuldastaða þjóðarinnar kemur henni ekkert við. Valdahlutföllin munu umturnast með inngöngu í ESB, en án inngöngu verða fastir liðir eins og venjulega. Mér sýnist Davíð Oddson skilja þetta mætavel.

Ég er á móti ESB, en ef svo fer að Ísland gengur í ESB þá skiptir sköpum hverning við semjum um okkar inngöngu. Ef það verður Icesave liðið sem semur fyrir okkar hönd eða lið úr svipuðum gæðaflokki, sem er nokkurn veginn öruggt,  þá endar Ísland í ESB, með enga evru, skuldugt upp fyrir haus, valdalaust yfir sínum auðlindum, á reki í Dumbshafi. Bretar og Hollendingar eru búnir að sýna hvers konar aukvisar Íslendingar eru og hverning spila má með þá.

"Enginn grætur Íslending," var kveðið í den tíð. Þeir gráta hann ekkert meira núna, eða hitt þó heldur.

[Haraldur Guðbjartsson (IP-tala skráð) 23.11.2009 kl. 21:55]

Þetta er allt mjög skynsamlegar athugasemdir.

En ef við bætum inn heims- hruninu sem bíður handan við hornið eins og 1929, hvað þá.

Margir telja þetta bara byrjunina á því sem koma skal, eins og þá.

Breytir það hverju ?

Þurfum við nokkuð að hafa áhyggjur af þessu ástandi núna ?

Mig grunar ekki.

[Andri Geir Arinbjarnarson, 24.11.2009 kl. 00:38]

Þakka góðar athugasemdir. 

Það sem skiptir mestu máli er að við semjum skynsamlega áætlum um hvernig og hvað við getum borgað og vinnum með okkar lánadrottnum að þessu í opnu og faglegu ferli.  Það er líklegt að það þurfi að koma til skuldaaðlögunar hvort sem við förum inn í ESB eða ekki.  Við megum ekki gleyma að erlendir bankar hafa hagsmuna að gæta að við getum borgað og í alvöru gjaldmiðli og það eigum við að nota okkur. 

Ein leið er sú sem farin var í Bandaríkjunum en er kannski of rótæk í Evrópu og það er að fá Evrópska Seðlabankann til að taka íslensk veð gegn lánum í evrum.  Þar með er endurfjármögnun tryggð alla vega til meðal langs tíma.  Ennfremur myndi það hjálpa ef íslenska ríkið gæti fengið Seðlabanka Evrópu til að kaupa íslensk ríkisskuldabréf og borga í evrum.  Við gætum rökstutt þetta með því að þá væri hagur evrópska banka betur tryggður.  Þetta er samningsatriði í okkar inngönguferli inn í ESB. 

Ef við ætlum að standa utan ESB þá er leiðin ekki eins augljós.  Ef við lendum í greiðsluþroti þá verður AGS hér viðloðandi eins og okkar fjárhaldsmaður.  Einnig er spurning hvaða eignum við höldum. 

 Það er allra hagur að við getum staðið við okkar skuldbindingar og því má segja að erlendir aðilar munu sjá til þess að íslenskir samningamenn semji ekki of mikið af sér.

[Anna Sigríður Guðmundsdóttir, 24.11.2009 kl. 02:21]

Hagfræðin er víst því miður bara reiknuð út frá peningalegum gróða en ekki annars konar gróða. Þetta hefur fellt okkur einu sinni og ef við áttum okkur ekki á að auðæfi felast að stærstum hluta til í annars konar gróða munum við bara halda áfram að falla, Ég viðurkenni ekki slíka fátækra-gróða stefnu sem hagfræðin því miður virðist vera, að hugsa fyrst og síðast um peninga en ekki manneskjur og mannúð.

[Ómar Geirsson, 24.11.2009 kl. 10:35]

Blessaður Andri Geir.

Áfram langar mig aðeins til að spjalla.

Meira get ég ekki verið sammála en þessum orðum þínum:

Það sem skiptir mestu máli er að við semjum skynsamlega áætlum um hvernig og hvað við getum borgað og vinnum með okkar lánadrottnum að þessu í opnu og faglegu ferli.  Það er líklegt að það þurfi að koma til skuldaaðlögunar hvort sem við förum inn í ESB eða ekki.  Við megum ekki gleyma að erlendir bankar hafa hagsmuna að gæta að við getum borgað og í alvöru gjaldmiðli og það eigum við að nota okkur.

Þetta er kjarni málsins.  Þegar Ísland féll, þá hefði sá aðili sem hefði hjálpað þjóðinni, og þá á ég við þjóðinni, ekki stjórnkerfinu, til að ná samningi um greiðslu á sínum skuldum, en grundvallar útgangspunkur er "innanlands" skuldir, á einn eða annan hátt þurfti aðgreiningu á milli "innlendra" og "erlendra" skulda.

En þessi hjálp barst ekki.  Það mikið þekki ég til skrifa þinna, að ég veit að þú stundar ekki blekkingar, rökin þín fyrir ICEsave eru að ætt hundsbita, ekki að um löglega kröfu sé að ræða.

En ef við leggjum ICEsave til hliðar, þá er spurningin hvernig leysum við gjaldmiðilskreppu okkar, hverjar eru leiðirnar og hver er ávinningur versus kostnaður.  Það má færa sterk rök fyrir því að samvinna við ESB sé sterk leið út úr Kreppunni, bæði stöðugur gjaldmiðill og aðstoð eins og sú sem þú bendir á með Evrópska Seðlabankann.

En það er líka til önnur leið og það er sú leið sem Argentína, fór eftir að þeir hentu IFM úr landi.  Það er ekki rétt hjá þér að þá hafi allt farið í hund og kött, eða eru þessar hagtölur dæmi um það:"the GDP jumped 8.8% in 2003, 9.0% in 2004, 9.2% in 2005, 8.5% in 2006 and 8.7% in 2007" .  Argentínu menn fengu alvöru hagfræðing til að stýra efnahagsmálum sínum, og undir hans forystu var samið við erlenda kröfuhafa með aðstoð bestu lögfræðiskrifstofu heims á þessu sviði, staðsetta í New York, og ég men ekki hvað hún heitir.  Þessi "sátt" var önnur megin stoðin, hin var lágt jafnvægisgengi peosins.  Og nýrra markaða var aflað í stað þeirra sem fóru í fýlu, því heimurinn er aðeins stærri en Bandaríkin og ESB.

Andri, það er ekkert sem mælir  á móti því að við förum þessa leið, en hún er enginn dans á rósum, ekki frekar en ESB leiðin.  Sluldirnar eru alltof miklar.

En í mínum huga þá er það ekki spurning að ef við eigum að bæta við 2.000 milljörðum með vöxtum, þá hljótum við að fara Argentínsku leiðina.  IFM pakkinn er 1.000 milljarðar í erlendum gjaldeyri, og til hvers????  Til að draga úr útflutningi og eyðileggja innviði hagkerfisins?????   Og þessi IFM pakki er í ESB leiðinni, ekki þeirri Argentínsku, þar fór ekki að birta til fyrr en þeir hypjuðu sig úr landi eins og hverjir aðrir gagnslausir vesalingar.

ICEsave skuldabréfið er líka upp á 1.000 milljarða, og meðan svo er, þá eigum við að tala um þá tölu.  Og ég hjó eftir að þú treystir þér ekki til að rökstyðja þann gífurlega ávinning og meinta hagvöxt  sem við fengjum með ICEsave pakkanum, og þar sem ég veit að þú ert mjög rökfastur í þínum málflutningi, þá er aðeins ein skýring á því, og hún er sú að þú hefur ekki þau rök á takteinunum.  Íslensk þjóðarframleiðsla er það lítil að það er ekki hægt að magna hana það mikið upp á krepputímum, að hún skili arði sem dekki 1.000 milljarða ICEsave skuldbindinguna.

Þetta veist þú mæta vel, enda bentir þú Agli á í Silfrinu að það vantaði breytu inn í ICEsave pakkann sem hét aðild að Evrópusambandinu, og síðan tafarlaus efnahagsaðstoð þeirra.  

En er það í hendi???'   Bendir fyrri framkoma þeirra til þess????  

Ég spyr vegna þess að ESB gat leyst ICEsave deiluna á þann hátt sem regluverkið hvað á um, það eina sem þurfti að gera var að slá saman ábyrgð einstakra tryggingasjóða, því það sér það hver heilvita maður, þó pólitíkusum sé það ekki alltaf gefið, að einn sameiginlegur markaður kallar á eina eftirlitsstofnun og einn tryggingasjóð, með sameiginlegri ábyrgð allra aðildarríkja, aðeins þannig fær bankakerfi ESB nauðsynlegan trúverðugleika.

En hver segir að það sé ekki hægt að sækja um aðild að ESB  án ICEsave og IFM???  Dómsstólaleiðin er bundin í lögum EES og Ísland hefur ýmislegt upp á að bjóða, til dæmis legu á Norðurslóðum.  Til dæmis Andri, ef þú værir utanríkisráðherra, og hefðir þá sýn að lög giltu í Evrópu, og vanda þyrfti að leysa, ekki auka, slíkt væri allra hagur eins og þú bendir á hér að ofan, þá væri ég ekki svo viss um að ICEsave myndi stöðva þá umsókn.  Þetta snýst alltaf um hæfni þeirra sem á málum halda.

En ESB aðild með IFM og ICEsave er útilokuð.  Of margir hæglætismenn, sem höfðu ekki minnsta hug að skipta sér af pólitíkusa ráðum, eru eldheitir gegn ESB vegna ICEsave, og þessir menn starfa í grasrótinni, maður á mann, enda sést það á skoðanakönnunm að ESB er tapað.

Og þetta er enn einn kostnaðarliðurinn við ICEsave, "Sundrungin".

Ég ítreka það sem ég sagði fyrr Andri, sem verkfræðingur myndir þú aldrei hanna mannvirki með svona óvissu og áhættu.  

Það kallast heilbrigð skynsemi.

Kveðja að austan.

[Andri Geir Arinbjarnarson, 24.11.2009 kl. 12:30]

Ómar,

Það er margt rétt í því sem þú segir enda eru málin sjaldan svört eða hvít.  Ég hefði sett þetta Icesave strax í október á síðasta ári í hendur lögfræðinga frá New York með þekkingu og reynslu á samningum við ESB.  Bretar og Hollendingar hefðu tekið mark á bandarískum lögmönnum.  Við eigum kröfu á að ganga inn í  ESB og auðvita getur Icesave ekki bannað okkur það en hins vegar gæti það tafið það og samningagerðin yrði ansi erfið. 

Geir Haarde hefði átt að kalla saman ráðstefnu helstu kröfuhafa strax og fara með landið inn í svokallaðan "chapter 11" að bandarískri fyrirmynd en ekki setja á neyðarlög eins og hann gerði.    A.m.k hefði hann átt að taka upp tólið og hringja í forsætisráðherra okkar nágranna.

Það er auðvelt að vera vitur eftir á.

[Ómar Geirsson, 25.11.2009 kl. 16:54]

Takk Andri fyrir spjallið.

Ég er mikið sammála þér að einhver svona vinnugangur hefði skilað málunum í höfn á farsælan hátt.  Og þá væri þjóðin ekki klofin í herðar niður, og ég væri úti að labba í stað þess að æsa til ófriðar út af ICEsave.

Og mikið hefði ég viljað að þú hefðir verið ráðgjafi Geirs Harde síðastliðið haust.

En liðið er liðið, og svona er þetta bara.

Og gangi þér vel að berja á Orkuvitleysunni.  Kannski getur skynsöm gagnrýni tryggt að menn festist ekki endanlega í Keldunni.

Kveðja, Ómar.