Hvað segja flokkarnir um stefnu AGS í ríkisfjármálum?

AGS krefst þess að ríkisfjármálin verði í jafnvægi 2012?  AGS mun fjármagna 10% halla á þessu ári eftir að ríkið hefur sjálft brúað önnur 3% (45 ma kr) í formi skattahækkana og niðurskurðar.

Hvernig á að ná hallanum niður í núll á 2 árum? Er það raunhæft?  Engar haldbærar og trúverðugar upplýsingar fást á Íslandi um þessi mál hvorki frá stjórnvöldum eða flokkunum. Lítum þá erlendis til að sjá hvað nágrannaþjóðir okkar eru að gera sem hafa lent illa út úr þessari kreppu en samt ekki eins illa og Íslendingar. 

Lettland, Írland og Bretland hafa öll nýlega birt nýjar upplýsingar og áætlanir um hvernig þau hyggjast taka á þessum vanda, ólíkt Íslandi sem virðis alla vega fram að kosningum stinga hausnum í sand.

Financial Times sagði um daginn að þegar Institute for Fiscal Studies, IFS (þjóðhagsstofnun Breta) kæmist í fréttir væri það vondur fyrirboði.  Ætli þetta hafi ekki verið ein ástæða þess að Davíð Oddson lagði Þjóðhagsstofnun niður á Íslandi.  Hins vegar er margt athyglisvert í nýrri skýrslu IFS sem gefur okkur innsýn inn í ástandið á Íslandi.  IFS gerir nú ráð fyrir að halli á ríkisfjármálum í Bretlandi verði 10.4% fyrir 2009 og 10.5% fyrir 2010 og fram undir mitt 2011. Hallinn muni ekki falla niður fyrir 4% fyrr en í fyrst lagi 2016. 

Hvaða forsendur gefa AGS og stjórnvöld sér um ástandið hér og hvaða aðgerðir hafa verið ákveðnar svo ríkisfjármálin verði hallalaus 2012 en má ekki tilkynna fyrr en eftir kosningar?  Við hverju getum við búist?  Kíkjum til Lettlands og Írlands, þar er hluti af svarinu líkleg að finna.

Lettland fékk hjálp frá AGS á síðasta ári eins og Ísland en munurinn er að í þeirra prógrammi er gert ráð fyrir að halli á ríkisfjármálum verði ekki meir en 5% en ekki 10% eins og á Íslandi.  Það má því gera ráð fyrir að niðurskurður og skattahækkanir verði meiri hér á landi.  Það ætti því að vera verulegt áhyggjuefni allra starfsmanna ríkisins að í AGS prógrammi Lettlands var launaliður opinberra starfsmanna skorinn niður um 15% fyrir áramót og búist er við að önnur 20% fylgi eftir bráðlega.  Þessi niðurskurður kemur að hluta til vegna þess að Lettland getur ekki eða vill ekki fella gengið eins og Ísland.  Á móti kemur að vandamálin á Íslandi eru mun meir en í Lettlandi svo það er alveg ljóst að til launalæknanna mun koma hjá hinu opinbera eftir kosningar.

Athyglisverðast er þó að líta á nýjar viðbætur við fjárlagafrumvarp írsku ríkistjórnarinnar sem tilkynntar voru fyrr í vikunni.  Þar kennir ýmissa kunnuglegra grasa og ástandið er ekki ólíkt því á Íslandi.

Írska ríkistjórnin tilkynnti nýjar sparnaðaraðgerðir upp á 1.5 ma evrur fyrir 2009 og skattahækkanir upp á 1.8 ma evrur fyrir 2009.  Þar með er niðurskurður fyrir 2009 kominn upp í 3.3 ma evrur. Með þessum aðgerðum er halli á ríkissjóði færður niður úr 12.75% í 10.75%.   Einnig er athyglisvert að frumvarpið inniheldur aðhaldsaðgerðir fyrir 2010 og 2011 upp á tæplega 4 ma evrur hvert ár þar sem niðurskurður er ívið hærri en skattahækkanir. Írar gera ráð fyrir að halli á fjárlögum verði kominn niður í 3% í lok 2013 og að skuldir ríkisins fari hæst í 80% af þjóðartekjum.  Vaxtaafborganir ríkisins eru þegar komnar upp í 11% af skatttekjum og hafa meir en tvöfaldast síðan 2007.  En hvað þýða þessar tölur.  Kíkjum nánar á þetta.

Niðurskurður fyrir 2009 jafngildir um 520,000 kr á hverja 4 manna fjölskyldu og skattahækkanir um 290,000 kr.  Ef við færðum þetta yfir á Ísland jafngildir þetta um 60 ma kr. sem er ríflega það sem AGS vill að Ísland skeri niður 2009 til að halda hallanum í um 10%.  Aðgerðir írsku stjórnarinnar eru því einmitt það sem þarf á Íslandi og þegar stjórnmálamenn tala um að líta til nágrannalandanna þá eiga þeir líklega við Írland. 

290,000 kr. skattahækkanir á hverja fjölskyldu á Íslandi þýðir auka 24,000 kr útgjöld til ríkisins á hverjum mánuði.  Það er alveg ljóst að þúsundir fjölskyldan geta ekki bætt þessu við heimilisbólhaldið.  Lækkun vaxta er því lífsnauðsynleg svo heimilin geti borið hærri skattbyrði.  Þetta vilja stjórnmálamenn auðvita ekki ræða og síst fyrir kosningar. 

En hvernig fóru Írar að þessu.  Tekjuskattur var aukinn á alla.  2% hjá þeim lægst launuðu og 9% hjá hátekjufólki skilgreint sem heimilistekjur yfir 300,000 evrum (4m kr á mánuði).  Þá var tryggingargjald stóraukið og skattar á tóbak og bensín hækkaðir (ekki áfengi enda við erum að tala um Írland!).  Fjármagntekjuskattur var færður upp í 25% en skattar á fyrirtæki voru ekki hækkaðir þar sem Írar voru hræddir um að fyrirtæki mundu þá flytja til annarra landa og auka á atvinnuleysi sem endanlega þýddi hærri skatta á almenning.

Þessar aðgerðir nágranna okkar í ríkisfjármálum eru unnar faglega og í tíma. Þær gefa tóninn fyrir Ísland.  Hins vegar verður niðurskurðurinn og skattahækkanir enn blóðugri hér ekki aðeins vegna hins mikla halla og skulda ríkisins heldur líka vegna hins fáránlega skilyrði AGS að hallinn verði þurrkaður út 2012.  Þar eru við einir á báti.

Hér er að finna aðgerðir Íra fyrir þá sem vilja kynna sér þær nánar.