Peningabréfssjóðirnir: Hið íslenska "mini-Madoff"?

Í framhaldi að bloggi Jakobínu Ólafsdóttur um Peningabréfssjóðina fannst mér rétt að taka sama athugasemdir mínar hér.

Á seinni hluta síðasta árs byrjuð peningabréfssjóðir í mörgum löndum að falla í verði.  Í september féll einn stærsti peningabréfssjóður Bandaríkjanna undir gengið 100.  Slíkt hafði ekki gerst fyrr.  Fjárfestar voru óreglulegir og margir seldu sjóðsbréfin sín þar sem óvíst var hvernig verð á undirliggjandi eignum myndi þróast.

Undirritaðu fylgdist á sama tíma með gengi peningabréfssjóða Landsbankans.  Það ótrúlega gerðist að gengið á Íslandi haggaðist ekki frá sinni beinu línu sem það hafði fylgt allt árið.  Hvernig gat það staðist að gengi sjóðanna hækkaði dag frá degi á meðan undirliggjandi eignir hríðféllu?  Þetta vakti grunsemdir og þegar Sjóður 9 féll í lok september var augljóst að ekki var allt með felldu.

En þrátt fyrir að Sjóður 9 hefði verið "leiðréttur" hélt gengi Landsbankasjóðanna að hækka.  Þeir sem fylgdust grannt með seldu margir á þessum tíma.  Og svo kom hið rétta í ljós eftir hrunið.  Gríðarleg gjá hafði myndast á milli raunverulegs verðgildis undirliggjandi eigna sjóðanna og skráðu gengi.  Þetta gerðist ekki á einni helgi, heldur þróaðist yfir marga mánuði og sí versnaði eftir því sem skuldabréf bankanna og annarra fyrirtækja féll í verði.  Að þessu leiti voru íslenskir peningabréfssjóðir og sjóðir Madoffs líkir.  Báðir borguðu út hærri upphæðir en undirliggjandi eignir stóðu til þar til allt féll!

Spurningarnar sem vakna eru þessar.  Hvernig var gengi peningabréfssjóða reiknað dag frá degi?  Ef ekki var byggt á undirliggjandi verðmati á eignum á hverju var byggt?  Hver tók ákvarðanir og samþykkti þær reikniaðferðir sem notaðar voru til að reikna út daglegt gengi.  Af hverju var gengið ekki leiðrétt þegar augljóst mátti vera að það var orðið allt of hátt miðað við verðgildi eigna?  Voru sjóðsstjórar, stjórn sjóðanna og stjórnendur bankanna meðvitaðir um hvað var að gerast?  Fylgdist FEM með reikniaðferðum bankanna og voru þær samkvæmt viðurkenndum endurskoðendareglum?  Hvað vissu stjórnmálamenn, Seðlabankinn og ráðherrar um hvað var að gerast?  Var ákveðið að þegja og vona að þetta mundi rétta sig af og reddast?

Já spurningar eru margar en lítið er um svör, nálægt 6 mánuðum eftir hrunið.  Þetta mál er langt frá því að vera frágengið og margt á eftir að koma í ljós.  Er eðlilegt að á sama tíma skipi fyrrverandi stjórnarmaður í Sjóð 9 hjá Glitni efsta sætið á list Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík í komandi alþingiskosningum.  Er ekki eðlilegra að fólk sem var í ábyrgðarstöðum hjá bönkunum og stofnunum ríkisins í aðdraganda og eftir hrunið taki sér frí frá stjórnmálaþátttöku í 2 til 3 ár. 

Það verður að skapa ákveðna fjarlægð frá þeim sem hreinsa til og þeim sem voru á vakt þegar ósköpin gerðust.  Þar með er ekki verið að segja að þetta fólk hafi gert eitthvað rangt.  Þetta snýst um að eyða öllum vafa um hagsmunaárekstra og vandræðalega aðkomu aðila að viðkvæmri rannsókn. 

Ég skora á þessa einstaklinga að draga sig í hlé að sinni.  Þeir geta komið aftur á sviðið í næstu kosningum.  Takið núna rétt ákvörðun þjóðarinnar vegna.